Update: Grote twijfels over rechtmatigheid herbenoeming Nicolaï
Er rijzen twijfels over de juridische houdbaarheid van de herbenoeming van Atzo Nicolaï als voorzitter van de Raden van Toezicht van UvA en HvA. De medezeggenschap is niet in het proces betrokken, terwijl dat op basis van de wet en de HvA-statuten wel lijkt te moeten. Zowel de HvA- als UvA-medezeggenschap zijn een onderzoek gestart.
Begin deze week werd bekend dat Atzo Nicolaï door minister Bussemaker van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap is herbenoemd als voorzitter van de Raden van Toezicht van UvA en HvA. Ze motiveerde dat door in een Kamerdebat te stellen dat ‘de UvA en HvA baat zouden hebben bij continuïteit in de Raad van Toezicht’. Het is een opvallende benoeming, aangezien er de laatste tijd veel kritiek was op het functioneren van de Raad van Toezicht en van Nicolaï in het bijzonder. Bovendien reageerden de medezeggenschapsorganen verbaasd: zij waren niet op de hoogte van de herbenoeming. En dat zorgt voor juridische vragen.
Adviesrecht
Voorop staat dat de Wet op het hoger onderwijs en het wetenschappelijk onderzoekBekijk hier artikel 9.7 van de WHW, waarin de benoeming van de leden van de Raad van Toezicht wordt geregeld. (WHW) niet spreekt van herbenoemingen, maar enkel van benoemingen. Juridisch gezien gelden dus voor iedere herbenoeming dezelfde regels als voor een eerste benoeming. In het geval van een benoeming van een lid van de Raad van Toezicht wordt eerst een profiel opgesteld. Daarin staat waar de gezochte kandidaat aan moet voldoen. Op dat profiel hebben de medezeggenschapsraden adviesrecht. De Centrale Studentenraad en Centrale Ondernemingsraad (beide UvA) op basis van de wet, de Centrale Medezeggenschapsraad (HvA) op basis van artikel 12 van de HvA-statuten. Daarenboven hebben de drie raden op basis van respectievelijk het universiteitsreglement en de HvA-statuten het recht gehoord te worden alvorens leden van de Raad van Toezicht worden benoemd.
De Raad van Toezicht en de Centrale Studentenraad (CSR) hebben in november voor het laatst officieel contact gehad. Uit het verslag van dat overleg blijkt dat zowel Nicolaï als RvT-lid Lidwin van Velden voelden voor een tweede termijn. Er was echter onduidelijkheid over de te volgen procedure. ‘De secretaris van de RvT vraagt na hoe dit loopt bij een herbenoeming,’ zo eindigt het inhoudelijke verslag.
Naomi Appelman, voorzitter van de CSR, bevestigt dat Nicolaï liet doorschemeren dat hij interesse had in een tweede benoeming. ‘Maar dat was puur persoonlijke interesse en daar bleef het bij, er werd niets gezegd over een procedure. Zijn herbenoeming kwam als een donderslag bij heldere hemel.’ Op de vraag wat ze na afloop van de vergadering van de secretaris van de RvT hoorde is Appelman duidelijk. ‘Helemaal niets. Totdat ik afgelopen maandag hoorde dat Nicolaï was herbenoemd.’
Zowel de Centrale Ondernemingsraad (COR) als de Centrale Medezeggenschapsraad (CMR) stellen echter niets te hebben vernomen over een procedure. ‘We hebben officieel niets gehoord van een op handen zijnde herbenoeming,’ zegt COR-voorzitter Breanndán O Nualláin. ‘Wat ons betreft is er geen proces geweest.’ CMR-voorzitter Menno Oldenhof bevestigt die lezing: ‘We zijn totaal niet betrokken. Op dit moment is er officieel geen sprake van een herbenoeming.’ De drie medezeggenschapsraden van UvA en HvA hebben inmiddels een juridisch onderzoek ingesteld naar de gang van zaken.
Verstandig bestuur
Paul Zoontjens is hoogleraar onderwijsrecht aan Tilburg University. ‘Het is inderdaad wat raar om een nieuw profiel op te stellen voor een herbenoeming en de wet is daarover op verschillende manieren te interpreteren,’ vertelt hij.
‘Ik heb er ook even met een collega-hoogleraar en voormalig rector magnificus Philip Eijlander over gesproken en hij kwam tot dezelfde conclusie als ik: zelfs bij een herbenoeming zou een profiel worden gemaakt. Hij voegde eraan toe dat het profiel niet alleen gaat over de kandidaat, maar ook aangepast moet worden aan een veranderende wereld en een veranderende universiteit. Die lezing onderschrijf ik wel. Het is op zijn minst een voorwaarde voor verstandig bestuur.’
Ook hoogleraar medezeggenschapsrecht aan de Universiteit Leiden Loe Sprengers vermoedt dat voor een herbenoeming de reguliere procedure moet worden gevolgd. ‘Bij een herbenoeming gelden in het algemeen dezelfde regels als voor een benoeming ook voor wat betreft de rol van de medezeggenschap. Dat geldt in al die gevallen waar er een vrije keuze is om iemand wel of niet te herbenoemen.’
Netjes
UvA-hoogleraar staats- en bestuursrecht Adrienne de Moor-van Vugt begint met: ‘Het zou in ieder geval netjes zijn geweest.’ Ze vervolgt: ‘Juridisch zou je kunnen redeneren dat het gaat om dezelfde mensen en dat de profielen van vier jaar geleden, toen we immers dezelfde mensen zochten, nog steeds gebruikt kunnen worden.’
Toch zou De Moor-Van Vugt het zelf anders hebben aangepakt. ‘Er is het afgelopen anderhalf jaar natuurlijk wel het een en ander gebeurd. Het zou dus in ieder geval vanuit bestuurlijk oogpunt goed zijn geweest wanneer men aan de medezeggenschap had gevraagd of men nog op- of aanmerkingen had. Bovendien zou dat ook vanuit de eisen voor zorgvuldige besluitvorming, één van de algemene beginselen van behoorlijk bestuur, de voorkeur hebben gehad.’
Een woordvoerder van het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap stelt dat is uitgegaan van het profiel van vier jaar geleden. 'Dat is staande praktijk bij herbenoemingen,' verklaart hij.
Update 21 april 2016 14.55 uur: Kamervragen
SP-Kamerlid Jasper van Dijk heeft aangekondigd Kamervragen te gaan stellen naar aanleiding van vraagtekens bij de benoemingsprocedure. ‘Het is onbegrijpelijk dat Bussemaker op een achternamiddagje, zonder de medezeggenschap erbij te betrekken, zo'n benoeming regelt,’ zegt hij. ‘Gisteren heb ik haar in het Kamerdebat gevraagd naar de procedure en toen zei ze: “Het is gegaan zoals het altijd gaat.” Daar druipt toch van af dat ze zelf ook niet weten hoe het moet? Ze laat wederom zien geen feeling te hebben met de academische gemeenschap.’
Van Dijk vindt dat Bussemaker per direct moet terugkomen op haar benoeming. ‘Ze moet eerst vaststellen of er draagvlak is voor deze voorzitter. Dat is er niet. Er zijn zelfs protesten tegen Atzo Nicolaï geweest.’ Daarna moet volgens Van Dijk gezocht worden naar een voorzitter die wel draagvlak heeft.
